•  LIFE Pyrenees4Clima proiektuak bere lehen monografikoa aurkeztu du, 16 gomendiorekin, klima-aldaketaren ondorioei —hala nola mega-suteei eta Pirinioetako fenomeno natural kaltegarriei— aurrea hartzeko prebentzioa eta erantzuna indartzeko.
• Gomendioen artean: mosaiko-paisaia berreskuratzea eremu kritikoenetan, abeltzaintza estentsiboa sustatuz, lehen sektoreko laguntzen sisteman aldaketak egitea, eta baso-suteen aurkako Pirinioetako larrialdi-protokolo bat sortzea.
• Europako programa honetako 46 erakundeek, Pirinioetako Klima Aldaketaren Behatokiaren (OPCC) gidaritzapean, ohartarazi dute eredu klimatikoek suteen arrisku meteorologikoaren igoera aurreikusten dutela: suteak luzeagoak izango dira eta “su-ekaitzak” eragin ditzakete.
• LIFE Pyrenees4Clima proiektuak administrazio, erakunde eta herritarren eskura jarri du bere ezagutza zientifikoa, eta muga-arteko lankidetzan oinarritutako erantzun kolektibo baten alde egiteko gonbita luzatzen die.

Toulouse, 2025eko azaroaren 12a.
Pirinioetako mendilerroa fase kritiko batean dago, eta premiazkoa da arriskuak identifikatzea eta neurriak hartzea, muturreko hidroklima-gertaeren inpaktua murrizteko, jada lurraldean eta bertako biztanleen bizitzan eragina baitute.
Hala adierazi du gaur goizean Toulousen aurkeztu den LIFE-SIP Pyrenees4Clima proiektuaren txosten teknikoak, 46 bazkidez osatua eta Pirinioetako Klima Aldaketaren Behatokiak (OPCC) gidatua.

Txostenean, Katalunia, Aragoi, Nafarroa, Euskadi, Akitania Berria, Okzitania eta Andorrako arriskuen arloan espezializatutako erakunde zientifiko eta administratibo nagusiek, erakunde honetan ordezkatuta daudenek,
mendialdeetan klima-ekintza bizkortzeko deialdi premiazkoa egin dute, arrisku gero eta handiagoen aurrean. Halaber, 16 gomendio aurkezten dituzte prebentzioa aktibatzeko eta lurraldea mega-suteen eta fenomeno natural kaltegarrien aurrean prestatzeko.

Zerrenda —prentsa-oharraren amaieran zehaztua— hainbat neurri biltzen ditu, hala nola: mosaiko agrosilbopastoralaren mantentzea (lur abandonuaren eta belaunaldi- ordezpen faltaren ondorioz; hau da, lur erabileren dibertsifikazioa), eskualde
mailako abeltzaintza estentsiboaren erabilera berraktibatzea, edo lehen sektoreko laguntza eta ordainketen sisteman aldaketak egitea, ordainketa horiek abelburu edo hektarea kopuruari lotuz. Gainera, proposatzen dute baso-larrialdi eta segurtasun protokoloak garatzea, eta piro-konbekzioaren aurkako borroka egokitzea —fenomeno meteorologiko muturrekoa, non baso-sute edo sumendi-erupzio batek sortutako aire beroaren zutabe bortitzek ekaitz-hodeiak eratzen dituzten—.

Ezagutza eta esperientzia gizartearen zerbitzura jartzea

Txosten teknikoak ohartarazten du Pirinioak munduko batez bestekoaren gainetik %30 azkarrago berotzen ari direla, 1960az geroztik 1,9 ºC-ko igoerarekin. Ondorioak dagoeneko agerikoak dira: mega-suteen ugaritzea, lehorte muturrekoak, eta klima-faktore horiek landaguneen abandonuak areagotzen ditu, lurraldearen erantzuteko gaitasuna murriztuz. Aurkeztutako gomendio espezifikoak aurreko proiektuen esperientzian eta LIFE-SIP Pyrenees4Clima proiektuko 46 bazkideen hausnarketan oinarritzen dira, bereziki 2024tik aurrera garatutako 33 kasu pilotu erakusgarritan. Txostenaren helburua da, halaber, ezagutza zientifikoa eta esperientzia praktikoa lurraldearen eta erakundeen eskura jartzea. “Pirinioetako arrisku natural klimatikoen inguruko Iritzia” sinatu duten 23 erakundeek 2025eko uda “suntsitzailea” izan dela diote Iberiar penintsulan eta Frantziako hego-ekialdean: bi bero-bolada jarraiengatik, errekorrak hautsi zituztenak eta portaera bereziko suteak eragin zituztenak. EFFIS/Copernicus Europako sistemaren datuen arabera, suteek milioi bat hektarea baino gehiago kiskali dituzte Europar Batasunean; horietatik 400.000 hektarea Espainian, guztizkoaren %40.
Seigarren belaunaldiko sute hauek “autonomoak eta konbekziozkoak” dira, beren ekaitzak sortzeko eta atmosferako baldintzak aldatzeko gai. “Ia ezinezkoak dira geldiaraztea”, dio txostenak. Halaber, eredu klimatikoek iragartzen dute suteen arrisku meteorologikoa handituko dela Pirinioetako muga-arteko eremuan; sute horiek luzeagoak izango dira eta su-ekaitzak sor ditzakete.

Landa-ingurunearen abandonua eta klima-aldaketa: arazo beraren bi aurpegi

Egoera honen aurrean, txostenak paisaiaren egitura aldatzeko eta egokitzeko premia azpimarratzen du, arriskua murriztu eta mendilerroaren erresilientzia indartzeko.Proposatzen du mosaiko agro-silbo-pastoralen berreskuratzea, abeltzaintza estentsiboaren berraktibazioa eta baso-kudeaketaren egokitzapena. Era berean, eskatzen du artzainen, basozainen eta landa-brigaden lana profesionalki aitortzea, prebentzio-estrategiaren parte gisa txertatuz. “Landa-eremuen abandonua eta klima-aldaketa arazo beraren bi aldeak dira. Lehen kudeaketa zegoen lekuan, orain erregaia dago”, jasotzen du testuak. Dokumentuak, halaber, muga-arteko koordinazio erreala eskatzen du, larrialdien eta arrisku handiko eremuen kudeaketan: Pirinioetako Baso-Suteen Protokoloa sortzea, Espainia, Frantzia eta Andorraren arteko erantzuna bateratzeko; eta denbora errealeko datu klimatikoen plataforma bateratua garatzea, bero-boladak, lehorteak eta fenomeno muturrekoak aurreikusteko. Lerro berean, proposatzen du zaintza eta itzalketa egutegiak egokitzea arrisku- denboraldi berrietara. Bestalde, Naturaren oinarritutako irtenbideak (NBS) aplikatzearen alde egiten du, lur degradatuak leheneratzeko, eta suteen ondorengo jarioa eta higadura murrizteko. Egileen arabera, neurri hauek ez dira teorikoak: berehalakoak, bideragarriak eta beharrezkoak dira.

Gizartearen arriskuaren pertzepzio baxua

Txostenak azpimarratzen du klima-aldaketa ezin dela modu isolatuan aurreikusi edo kudeatu. Jarduera agropastoral tradizionalen abandonuak, baso-kudeaketa faltarekin batera, landaredi jarraitua sortu du, eta horrek sute-arriskua biderkatu eta haren ondorio negatiboak larriagotu ditu. Horri gehitzen zaio arriskuaren gizarte-perzepzio baxua: Pirinioetako eta aurre- Pirinioetako eskualdeetan gertatzen diren suteen %80 eta %95 bitartean jatorri
humanoa dute, gehienak baimenik gabeko erretzeengatik, erabilera-gatazken ondorioz edo zabarkeriengatik. Komunitate zientifikoak, akademikoak eta instituzionalak ingurumen-hezkuntza indartzea, prestakuntza teknikoa sustatzea eta tokiko eta baso-boluntariotza
sareak sortzea proposatzen dute. LIFE-SIP Pyrenees4Clima proiektua, Europar Batasunak kofinantzatua, Pirinioetako Klima Aldaketaren Estrategia (EPiCC) garatzen ari da, Katalunia, Aragoi, Nafarroa, Euskadi, Akitania Berria, Okzitania eta Andorrak onartutakoa. Proiektuak defendatzen du maila anitzeko gobernantza soilik —zientzia, lurraldea eta herritarrak konektatzeko gai dena— izango dela mendien segurtasuna eta bizigarritasuna bermatzeko modua. “Klima-larrialdiak ez du mugarik. Muga-arteko lankidetza, tokiko gobernantza aktiboa eta finantzaketa egonkorra soilik izango dira Pirinioetan etorkizun bizigarria bermatzeko bidea”, dio txostenak. Amaitzeko, Marie Curieren hitzak jasotzen ditu: “Bizitzan ezer ez da beldurtzeko, baizik eta ulertzeko. Orain da gehiago ulertzeko garaia, gutxiago beldurtzeko.”

Pirinioetako arrisku natural klimatikoen aurreko iritzian jasotako 16 gomendio espezifikoak

1. Mosaiko-paisaia egitura lehenestea.
2. Abeltzaintza estentsiboaren erabilera berraktibatzea eta bermatzea eskualde mailan.
3. Laguntzen eta ordainketen sisteman aldaketak sustatzea lehen sektorean, bai PACetik datozenak bai estatuko eta eskualdeko baliabideetatik.
4. “Pirinioetako Baso-Larrialdien Protokoloa” ezartzea, datu meteorologiko, kartografia eta krisi-komunikazioaren interoperabilitatearekin.
5. Segurtasun eta pirokonbekzioaren aurkako borrokarako protokolo espezifikoak garatzea, izaera muga-arteko eta administrazio artekoarekin.
6. Profesionalen eta boluntarioen prestakuntza lehenestea, tokiko edo udalerri anitzeko mailan.
7. Alertako sistema piriniar bat mantentzea, bereizmen handiko eta tokiko balidazioko datuekin.
8. Zaintza eta itzalketa egutegiak egokitzea arrisku-denboraldi berrietara.
9. Baso-kudeaketa plan integratuak ezartzea paisaia mailan, muga-arteko irizpide komunekin eta jabeen zein tokiko eragileen parte-hartze aktiboarekin.
10. Udal-autobabeserako plan multiriskutsuak sortzea.
11. Abere estentsiboaren erabilera sustatzea suteen aurkako azpiegituren mantentze-lanetan.
12. Proiektu pilotuak abiaraztea, udalerriko, auzoko edo sistema mistoko artaldeekin.
13. Naturaren oinarritutako irtenbideak (NBS) aplikatzea eta landaketa berrien babes-funtzioa indartzea.
14. Prestakuntza arautu eta ingurumen-hezkuntza iraunkorreko programa ofizialak ezartzea.
15. Maila anitzeko gobernantza ezartzea, tokiko, eskualdeko eta Pirinioetako mailan.
16. Ikaskuntza-sistema partekatua ezartzea, gertakarien osteko esperientzien trukean oinarrituta.

LIFE Pyrenees4Clima proiektuari buruz LIFE-SIP Pyrenees4Clima proiektua, Pirinioetako Klima Aldaketaren Behatokiak (OPCC-CTP) koordinatua, hiru herrialde piriniarretako 46 erakunde zientifiko, tekniko eta administratibo biltzen ditu. Bere eginkizuna da mendilerroaren erresilientzia indartzea klima-aldaketaren aurrean, lankidetza, ezagutza eta ekintza bateratuaren bidez. Informazio gehiago eta erakunde partaideen xehetasunak proiektuaren webgunean daude.

Txostenaren egileak

Arias, Ander – NEIKER; Alberto Bernués – CITA; Canals, Rosa Mª – UPNA; Chauvin, Sebastian – FORESPIR; Douette, Michaël – CBNPMP; Fàbregas, Santiago – AECT Pirineus–Pyrénées; Felts, Didier – CEREMA; Fichot, Sarah
– ACAP; García-Balaguer, Eva – OPCC-CTP; Esther Guiza – OPCC-CTP; Maitia, Joël – ADP; Nadal, Estela – IPE-CSIC; Papuchon, Julianne – ACAP; Pascual, Diana – CREAF; Pla, Eduard – CREAF; Sanz, Mª José – BC3; Soubeyroux, Jean-Michel – METEO-France; Terrádez, Juan – OPCC-CTP; Trapero, Laura – Andorra Recerca + Innovació; Travesset Baró, Oriol – UPC; Valero-Garcés, Blas – IPE-CSIC; Vicente, Sergio – IPE-CSIC; SEO Birdlife.

Txosten osoa kontsultatzeko