SUDOE MONTCLIMA: klima eta arrisku naturalak SUDOE lurraldeko mendietan azken mintegia

2022ko azaroaren 23an MONTCLIMAen azken mintegia ospatu zen Toulouseko hiri administratiboan, eta ondoren STePRIM programara bisita egin zen: "42 hilabetez Frantzia, Espainia, Andorra eta Portugaleko 9 bazkidek gogor lan egin ondoren, ekitaldi hau aukera paregabea izan zen proiektuaren azken emaitzak harro aurkezteko, proiektuko bazkideak ezagutzeko eta arlo horretako eragile eta aditu nagusiekin ezagutzak trukatzeko. 70 pertsona inguru izan ziren mintegian, eta funtsezko elkartruke aberasgarrietan parte hartu zuten, Europako hego-mendebaldeko mendialdeetan (SUDOE) arrisku naturalak hobeto kudeatu eta prebenitzera bideratutako lankidetza-ekintzekin jarraitzeko. Ziur asko, horiek areagotu egingo dira klima-aldaketaren testuinguruan.

Goizeko 10etan, OPCCko koordinatzaile Eva Garcíak eman zion hasiera mintegiari. Bertaratutakoei ongietorria eman zien, eta ondoren, Zoé MAHÉk, Interreg SUDOE programaren Frantziako Aginte Nazionalak eta PLEko Idazkaritza Nagusiko Ibon MENDIBELZUAk hasiera instituzionala eman zioten.

Mintegia hiru zatitan banatu zen: proiektuaren helburu estrategiko nagusiak, jardunbide egoki arrakastatsuen kapitalizazioa, estrategien proba lurzati erakusgarrien bidez eta SUDOEko mendietan arrisku naturalak kudeatzeko esparru estrategikoa. Azkenik, mahai inguru batean, mugaz gaindiko mendialdeetan lankidetzak arriskuen kudeaketan eta prebentzioan duen zereginari buruzko 5 eragile nagusi bildu ziren. Juan Terrádezek mintegiaren funtsezko mezuak laburbilduz amaitu zuen mintegia. Ekitaldiaren funtsezko gaiei buruzko ilustrazio iradokitzaile batzuekin osatu ziren, Guillaume Lefevre (Punch Memory) artistak denbora errealean diseinatuak.

Ez kezkatu mintegi honetan gurekin egoterik izan ez baduzu, jarraian gure hizlari gonbidatuen aurkezpenen laburpenak aurkituko dituzu!

Jardunaldiaren lehen zatian, Europa mailako mendialdeetan eta SUDOEn arrisku naturalak kudeatzeko tresnei buruzko informazioaren, proiektuen eta tresna tekniko eta juridiko berritzaileen mundua osatu zen.

Peter SALAMON Copernicus Larrialdiak Kudeatzeko Sistemaren (CEMS) koordinatzaileak Europako arrisku natural eta klimatiko nagusiak kudeatzeko eta prebenitzeko garatutako CEMSa aurkeztu zuen, satelite, teledetekzio eta inpaktu-ereduetan oinarrituta. CEMSk funtsezko informazioa eskaintzen du larrialdiak kudeatzeko ziklo osorako, kudeaketa- eta prebentzio-fasea barne (alerta goiztiarra eta eguraldiaren iragarpena), baita hondamendiaren ondorengo berreskuratze-faserako ere. Peterrek produktu berrien etengabeko garapena aipatu zuen, hala nola arriskuekiko esposizioaren kartografia xehatua, larrialdietako eta Babes Zibileko zerbitzuekin konektatua. Alerta goiztiarreko eta jarraipeneko sistemari dagokionez, CEMS sistemek arrisku horien (suteak, uholdeak, lehorteak) jarraipen-datuak ematen dituzte denbora errealean, hainbat sistemaren bidez (EFAS, EFIS, EDO, GloFAS, GFM, GDO).

MONTCLIMAren 1. helburu estrategikoaren barruan, CIMO-IPBko Manuel FELICIANOk kapitalizazio-ekintza deskribatu zuen. SUDOEren mendiko eremuan uholde, lehorte eta suteen arriskuak kudeatzeko eta prebenitzeko 72 jardunbide egoki aztertu dira, hainbat proiektu eta ekimenen azterketan oinarrituta. Zeregin hori osatzeko, arrisku naturalak kudeatzeko eta prebenitzeko 27 jardunbide egoki hautatu ziren, klima-aldaketari buruzko gaiak barne, arrisku anitzeko ikuspegia, edo mugaz gaindiko lankidetzaren balio erantsia maximizatzen dutenak: https://www.montclima.eu/en/best-practices.

Ondoren, CEREMAko Perrine VERMEERSCH andreak MONTCLIMA txostena aurkeztu zuen, SUDOE espazioko natura- eta klima-arriskuen kudeaketaren eta prebentzioaren arloko tresna tekniko eta juridikoen egoerari buruzkoa. Txostenak hobeto ulertu nahi ditu herrialde bakoitzak natura- eta klima-arriskuak murrizteko dituen gobernantza-moduak, planak eta estrategiak. Horregatik, proiektuko bazkide bakoitzak galdera sorta bat egin zuen arriskuak kudeatzeko garrantzi handiena duten dokumentu juridiko eta teknikoei buruz. Perrinek Garona Garaiko Pirinioetan ezarritako arrisku naturalak murrizteko ekimen berritzaileetako bat nabarmendu zuen: STePRIM (Stratégie Territoriale pour la Prévention des Risques en Montagne), parte hartzeko, eskualdeen arteko eta arrisku anitzeko ikuspegian oinarritzen dena, klima-aldaketara eta mendi-aldaketara egokitzeko ikuspegiarekin.Azkenik, klik gutxi batzuetan, SUDOEko mendietako 4 arrisku horiei buruzko informazio kartografiko guztia eskura daiteke, CESEFOReko Nacho CAMPANEROk aurkeztutako MONTCLIMA bisore kartografikoaren bidez. Tresna honek 200 datu-multzo baino gehiago biltzen ditu SUDOEren mendi-eremuetako lau arriskuen iraganeko, oraingo eta etorkizuneko bilakaerari buruz, eta MONTCLIMA 7 kasu pilotuen informazio kartografikoa aurkezten du. Arrisku horietan ikusitako eta aurreikusitako bilakaerari buruzko kontsulta pertsonalizatuak erraz egin daitezke ikusgailu kartografiko honetan: https://www.montclima.eu/en/geoportal

Goizeko hitzaldiak amaitzeko egin ziren galdera-erantzunen saioaren ondoren, MINTEGIAREN BIGARREN ZATIARI ekin zitzaion, behatutako joeretan eta mendiko lurraldeen erresilientzia hobetzeko MONTCLIMA kasu pilotuetan frogatutako estrategietan oinarrituta.

Lehenik eta behin, IFCAko (CSIC-UC) Maialen lTURBIDEK IPCCren atlas interaktiboa deskribatu zuen. Atlas horrek informazio erregionalizatua ematen du arriskua daramaten gertakari naturalak eragiten dituzten aldagai meteo-klimatiko nagusien ebaluazioari buruz. Maialenek eskualdeko sintesiaren atala nabarmendu zuen, klima-indizeen azpimultzo bat aztertzen duena eta ikusitako eta aurreikusitako joera desberdinen konfiantza-maila eta esanahi estatistikoa aurkezten dituena.

Ondoren, MONTCLIMA kasu pilotu batzuk aurkeztu ziren. CREAFeko Eduard PLAk baso-kudeaketa egokitzailearen kasu pilotua azaldu zuen Kataluniako kudeaketa-puntu estrategiko batean (PGE), baso-sute handiak kontrolatzeko. CREAFeko ikertzaileak PGE honen artadian egindako baso-kudeaketako esku-hartzeen multzoa ilustratu zuen, sute handien aurrerapenari oztopo bat sortzeko eta arrisku naturalen eta klimatikoen aurrean (lehortea eta suteak) baso-masaren erresilientzia indartzeko.

Higadura da MONTCLIMA kasu pilotuen bidez jorratutako beste erregostako bat. MONTCLIMAen kasu pilotu bat Arabako Errioxako mahastien irudi expeimentaletan lurzorua erabiltzeko estrategia desberdinak testatzea izan da. Zehazki, NEIKEReko OLATZ UNAMUNZAGAk kasu pilotu hau egin du. Haren helburu nagusia lurzoruaren higadura hidrikoaren portaera aztertzea izan da, baita landare-estalki naturalaren eta ohiko laborantzaren erabileraren osteko erantzuna ere. Esperientzia pilotuak erakutsi zuen lurzoruaren gestiñon conservative delakoak, zoruaren estalki expontaneoen bidez, % 50ean baino gehiagotan lurzorua galtzea saihesten duela, ekoizpenean eragin negatibo esanguratsurik izan gabe. Olatzek kasu pilotu esperimentalen emaitzen garrantzia azpimarratu zuen ereduak baliozkotu ahal izateko, horrela lurzoruak kontserbatzeko politiken definizioa hobeto bideratzeko.

Higadura-fenomenoei dagokienez frogatutako beste estrategia bat ONF-RTMko Etienne EBRARDek aurkeztutako hirugarren MONTCLIMA kasu pilotuan aplikatu zen. Horrek Cerbère udalerrian baso-sute handi baten ondoren izandako higadura-fenomenoak ezaugarritzea lortu du. Lehen emaitzek erakusten dutenez, suteak gehien kaltetutako eremuek azaleko jariatze nabarmen handiagoa dute, eta lehenago erreakzionatzen dute plubiometria urriko fenomenoetan ere. Etiennek nabarmendu zuenez, sute handi baten ondoren, higaduraren kontrol eraginkorra basoberritzean baino gehiago lurzorua berreskuratzean zentratu beharko litzateke.

Testuinguru berean, Stéphane NOUGUIERek, ONF-RTMkoak, MONTCLIMA kasu pilotua aurkeztu zuen, Mediterraneoko mendiko arro bateko higadura-fenomenoen eta sedimetoen dinamikaren ebaluazioari buruzkoa, Gloria muturreko ekaitzaren ondoren, LIDAR (Light Detection and Ranging) teknologia erabiliz. Ekaitzaren aurretik eta ondoren LIDAR datuak konparatuz, posible izan zen higadura- eta deposizio-fenomenoak ezaugarritzea eta kuantifikatzea (mugekin bada ere) bereizmen handi batekin (20/30 cm-ko muga). Stephanek ondorioztatu zuen muturreko fenomenoek, hain ohikoak ez badira ere, erresilientzia-estrategietan kontuan hartu beharreko eragin oso garrantzitsua dutela.

Bestalde, MONTCLIMA kasu pilotu bat aurkeztu zen. Naturan oinarritutako konponbideak erabili dira, Andorrako edateko uraren planta batetik gorako ur-ikuzketen arazoa arintzeko. Salvagrinako Jordi DEUk aplikatutako metodologia deskribatu zuen. Horretarako, amildegi nagusietan dike degradagarriak erabili zituen, ereite bidezko landareztatzea (Festuca eskia) eta kaltetutako eremuaren ongarritze naturala, aziendaren pasabidetik abiatuta. Ikertuek estrategia horri "ardi-belardiak" deitu zioten. Naturan oinarritutako neurrien konbinazioa eraginkorra izan da babestutako mendialde horretan higadura-arriskua murrizteko.

Azkenik, kasu pilotuen bidez frogatutako estrategia berritzaile horiek amaitzeko, CEREMAko Didier FELTSek erresilientzia-ekimen bati buruz hitz egin zuen, Valentin haranean parte hartzeko tailerren bidez. Eremuaren arrisku anitzeko karakterizaziotik abiatuta, funtsezko eragile guztiek parte hartu zuten arrisku naturalen eta klimatikoen prebentzioa eta kudeaketa hobetzeko neurrien definizioan eta lehenespenean. Didierrek estrategia horren gako-hitzak aipatu zituen: lurraldearen erresilientziaren aldeko mobilizazioa eta baterako sorkuntza, ikasitako ikasgaiak kontuan hartzea eta funtsezko eragileen ezagutza partekatua.

MINTEGIAREN HIRUGARREN ETA AZKEN ZATIA MONTCLIMAen garatutako nazioz haraindiko esparru estrategikoari buruzkoa izan zen, arrisku naturalak nazioz haraindiko aurreikuspen batetik bideratu eta kudeatzeko.

Nazioz gaindiko lankidetzaren adibide praktiko gisa, Celestino Antonio MORAIS DE ALMEIDAk, IPCBkoak, Espainiaren eta Portugalen arteko babes zibileko lankidetza-protokoloa aipatu zuen, 2019tik indarrean dagoena, baso-suteak kudeatzeko. Zehazki, hitzarmen horrek aukera ematen du alboko herrialdeko su-itzalketa-zerbitzuetan jarduteko, aldez aurretik informatuz eta informazioa denbora errealean partekatuz. Celestinok arriskuen kudeaketan eta prebentzioan estrategia eta esku-hartze bateratuen funtsezko jarraipenari buruz ohartarazi zuen.

MONTCLIMA proiektuaren zutabe oso garrantzitsua da "erreferentziazko" dokumentu estrategikoa, SUDOEren mendi-eremuetan arrisku naturalen kudeaketa eta prebentzioa hobetzeko gomendio estrategiko eta operatiboekin. FORESPIReko Sébastien CHAUVINek dokumentuaren ikuspegi orokorra aurkeztu zuen, dagoen informazio tekniko, juridiko eta jardunbide egokien kapitalizazioan oinarritzen dena, eta MONTCLIMA kasu pilotuen estrategiekin osatzen dena. Gainera, nazioarteko adituek dokumentu hori baliozkotu dute, eta funtsezko gai lausoei buruzko nazioz gaindiko 4 mintegitan eskuratutako ezagutzekin gurutzatu da.

Azkenik, MAHAI-INGURU oso interesgarri batek hainbat eremutako aktoreak bildu zituen, lankidetzaren munduan funtsezkoak diren ezagutzak eta estrategiak trukatzeko. Funtsezko mezu nagusiak honako hauek dira:

- Gaztela eta Leongo Juntaren Froilán SEVILLA: Klima-aldaketara egokitzea baso-kudeaketan txertatzea, honako hauen bidez: (1) kokaguneak babesteko neurriak aplikatzea, (2) baso-errepide eta -pisten sarea hobetzea, (3) lurzoruaren kalitate ona bermatzea, (4) erreketa eta istripu pastoralen prebentzioa.

- Luis QUINTA-NOVA, CLIMRisk proiektukoa: Herritarrak egokitzeko eta sentsibilizatzeko neurriak sustatu behar dira, parte har dezaten. Klima-baldintzak aldatzen diren heinean, egokitzeko neurriak modu iteratiboan egokitu behar direla jakinaraztea da gakoa.

- Delphine MERCADIER-MOURE, Commissaire de Massif, Pyrénees: POCRISK bezalako proiektu estrategikoak (INTERREG POCTEFA 14-20), lurraldeen arteko hitzarmenak sinatzea ahalbidetzen dute (arrisku sistemikoak), mendiguneen arteko testigantzak trukatuz, Pirinioetan arrisku-politiken eta klima-aldaketaren arteko koordinazio hobea lortzeko.

- Philippe CHAPALET Arrisku naturalen zerbitzuko burua, DREAL: Erronka da, hain zuzen ere, arriskuen bilakaeraren jarraipena eta lankidetza erraztuko duten metodologia komunak lerrokatzea/definitzea, eta mendiko arriskuak kudeatzeko mekanismoen iraunkortasuna bermatzea.

- Cristian PONS, Andorrako Babes Zibileko burua: Bi arrisku mota daude: arrisku lokalizatuak (adibidez, elur-jausiak) eta arrisku geologiko lausoak/globalak. Andorrak eta Frantziak hitzarmenak sinatu dituzte elur-jausien arriskuei buruz, eta mugaz gaindiko proiektuak martxan daude. Bideragarritasunari dagokionez, Frantziako departamenduekin denbora errealean komunikatzea fudamentala da.

Azkenik, azaroaren 24ko landa-bisita aukera ezin hobea izan zen STePRIM proiektua hobeto ezagutzeko; izan ere, lurralde hori Pirinioetako lehen mendiko lurraldea da, arrisku natural eta klimatikoak kudeatzeko eta prebenitzeko arrisku anitzeko estrategia duena. Jardunaldia amaitzeko, eskualde hori harkaitzen erorketatik babesteko diseinatutako egiturak bertatik bertara bisitatu ziren: sare- edo kable-sareak, hesiak eta hesiak.

Ondorio gisa, garrantzitsua da aipatzea komunitate zientifikoak berretsi egin duela larrialdi klimatikoaren testuingurua IPCCren seigarren txostenean. Txosten horretan egiaztatu da muturreko fenomeno klimatikoak (lehorteak, bero-boladak eta prezipitazio handiak) ugaritu egin direla pixkanaka arro mediterraneo osoan. Gertaerek hitzek baino gehiago hitz egiten dutenez, MONTCLIMAek lankidetza-ekintzak eta estrategia berritzaileak sustatu ditu, beste mendi-eremu batzuetan errepikatzeko eta egokitzeko, lurraldeek arrisku naturalen eta klimatikoen aurrean duten erresilientzia hobetzeko.

fInformazio gehiago nahi izanez gero, deskargatu proiektuaren azken txostena hemen.

Deskargatu hemen jardunaldiaren aurkezpenak.